Küçüklüğümüzden beri hepimize öğretilen basmakalıp bir bilgi var.

Türkler 1071 Malazgirt Zaferi ile Anadolu’ya ayak bastılar…

Yani birden bire. O tarihten önce Anadolu’da sanki hiç Türk yoktu. Halbuki Anadolu’da Türklere ait çok fazla “Türk Kaya Resmi” alanı var.  Batılılar kaya resimlerine petroglif diyorlar. Biz Türkler için “Kaya Resmi” tabiri çok daha uygun.

Paleolitik çağdan itibaren insanlar hemen her kıtada kaya resimleri yapmışlar. Üslupları da kendi kültürleri ve coğrafyaları doğrultusunda farklılıklar gösteriyor. Baktığımızda hangi kültür ortamından çıktıkları rahatlıkla anlaşılabiliyor. Örneğin Afrika’da maymunlar, zürafalar varken, Asya’da dağ keçileri, geyikler, atlar, çift hörgüçlü Asya develeri ve çokça da şamanlar yer almış.

Bir kaya resminin kimler tarafından yapıldığını belirlemek için baş vurulan pek çok yol var. Bunların en önemlilerinden biri de mitolojilerdir. Çünkü insanoğlu inançları doğrultusunda  resim, heykel, süsleme ya da bir mimari program oluşturmuştur.

Bugün Avrasya coğrafyasında yaklaşık 250 civarı Türk Kaya Resmi alanı var ve bu sayı yeni bulunanlar ile günden güne artmakta. Aynı üslup ve göstergelere sahip bu alanların “Türk Kaya Resimleri Alanı” olarak nitelendirilebilmesi için tabii ki belirli kriterler var. En önemlileri Türk Mitolojisi’ne uygun bir resimleme programı, bir ya da birkaç satırlık Türk Runik yazısı ve kurgan yani Türk mezar alanlarının olması gerekiyor. İşte Avrasya coğrafyasında bu özelliklere sahip 250 üzeri resim alanı var. Avrasya derken de Orta ve İç Asya, Sibirya, Maveraünnehir, Hazar Denizi  ve Karadeniz arası bölge, Kuzey Karadeniz, Doğu Avrupa, Balkanlar, Mezopotamya ve Anadolu kastedilmektedir.

Anadolu; Türk kaya resim alanları açısından çok zengin bir bölge. Kars, Erzurum, Erzincan, Hakkari, Ordu, Ankara, Denizli, Kütahya, Eskişehir ve Çanakkale en yoğun alanlardan bir kaçına ev sahipliği yapmakta. Bunlar içinde en geniş ve en önemlisi Ankara/Güdül Kaya Resimleri alanı. Ebat olarak o kadar büyük ki ancak 2 günde gezilebiliyor. 8 ayrı kutsal alan, 5000’den fazla kaya resmi , 30 kadar da Türkçe yazıt yer alıyor. Ayrıca alanda 1000 civarı kurgan var. İkisi 17 ve 35 m.’lik çapları ile iki ayrı kaana yani yöneticiye ait özel kurganlar.

Ortalama 7000 yıllık geçmişe sahip Güdül’de ne yazık ki bu 1000 kadar kurganda arkeolojik kazı yapılmıyor. Kurgan kazıları tarihlendirme için çok önemlidir. Çünkü kesin tarihlendirme organik malzeme ile C14 testleri sonucu belli olmakta. Eğer kurganlar kazılmıyorsa tarihlendirme de yaklaşık olmakta. Kesin bilgi ancak C14 ile olabiliyor. En erken MÖ 5000’lere yapılan tarihlendirme şimdilik resimlerin üslup özelliklerinden yola çıkılarak takribi bir anlayışla belirtilebiliyor.

Kurgan kazıları sonucu yapılacak kesin tarihlendirme 1071 tanımlamasının ne kadar basmakalıp bir tarih olduğunu ortaya koyacak. Çünkü Türkler 1071’de Anadolu’ya gelmediler. Zaten Anadolu’daydılar. 1071’de gelenler olsa olsa yeni boylardı.

Anadolu’da 1071 öncesi Türk varlığının bugün itibariyle en erken kanıtı; Akad krallarından Naram-Sin’e ait Şartamhari metnidir. Metinde adı geçen 17 kraldan birinin adı “Türki kralı İlşu-Nail”dir. Bu kral adından da anlaşılacağı gibi bir Türk ve kral. Demek ki Anadolu’da o dönemde başka Türki krallar da mevcut. Metnin tarihlendirmesi ise MÖ 2000 dolaylarıdır. Yani Türkler en az 4000 yıldır Anadolu’dalar.

2018 başından itibaren Kars’tan da etkileyici kaya resmi buluntu haberleri gelmekte. Atatürk Üniversitesi Eski Çağ Tarihi Bölümü öğretim üyesi Prof. Dr. Alpaslan Ceylan bölgede Tunç Çağı’na ait yeni kaya resmi örnekleri buldu. Yüzey araştırmaları da halen sürmekte. 

Sol görsel 2018 Ocak, sağ görsel ise 2019 Eylül ayına ait.

Dileğimiz bir an önce Kurgan kazılarına da başlanması ve takribi değil gerçek tarihlendirmeler ile konuşabilmek. Zira Batı’nın dikte ettiği 1071 masalını inatla devam ettirmenin bilimsel bir tavırla asla ilgisi yok.

Yelda YALAMAN

Sanat Tarihi Uzmanı

yalamanyelda@hotmail.com