Orta Vadeli Program, uzun vadeli sabır

Türkiye’nin yeni ekonomik programı açıklandı:

Enflasyonun tek hanelere düşeceği tarih; 2027.

Yani; bugünkü lise öğrencisi, üniversiteyi bitirene kadar;
annesi, pazarda hâlâ; etiketlerin değiştiğini görecek.

Programda;

2024 için yüzde 28.5,

2026 için yüzde 16, sonra da nihayet tek haneler…

Bu tablo; bana, Carl Sagan’ın meşhur “kozmik takvim” benzetmesini hatırlatıyor:

Evrenin oluşumunu bir yıla sıkıştırırsak,

insanlık sadece son birkaç saniyede ortaya çıkar.

Bizim enflasyon takvimimizde de tek haneler, hep; “birkaç saniye sonra” geliyor.

Ama o saniyeler hiç bitmiyor.

Zaman makinesinde 2001’e dönüş

Peter Drucker, “geleceği yönetmek için bugünü anlamak gerekir” der.

Biz ise; bugünü anlamamakta, ısrar ediyoruz.

2001 krizini hatırlayın:

Bankaların çöktüğü, gecelik faizlerin yüzde 7 binlere fırladığı günler…

O dönemde IMF ile imzalanan program da

“birkaç yıl içinde tek haneli enflasyon” vaat ediyordu.

Gerçekten düştü mü?

Evet.

Ama; hangi bedelle?

İşsizlik patladı, reel ücretler eridi.

Yani; tek haneli enflasyon,

toplumun büyük kesimi için “daha ucuz fiyatlar” değil;
“daha ucuz emek” anlamına geldi.

Bugün de benzer bir yol haritası var:

Yüksek faiz, sıkı para politikası, kemer sıkma.

Faturayı, kim ödüyor?

Yine vatandaş.

Tek Haneli Masallar

Nietzsche, “Tarih tekerrür etmez, ama; kafiyeli konuşur” der gibidir.

Bizim ekonomik tarihimiz de hep aynı kafiyeyi fısıldıyor:

“Enflasyon düşecek, ama biraz daha sabır.”

1970’lerde petrol krizinde, aynı vaat vardı.

1994 krizinde de.

2008 küresel krizinde de.

Bugün de aynı masal anlatılıyor.

Ama; masallarla market rafları uyuşmuyor.

Raflar, her gün yeni etiketlerle karşımıza çıkıyor.

TÜİK rakamlarına göre; enflasyon 2024’te yüzde 28,

ama; vatandaşın hissettiği mutfak enflasyonu, çok daha yüksek.

Çünkü; ortalama hesaplar yerine, günlük hayat konuşuyor:

Geçen yıl, 10 liraya aldığın ürün; bugün 20 lira.

İşte ekonominin çıplak gerçeği bu.

Bir Gelecek Senaryosu

Haydi, 2027’ye ışınlanalım.

Hükümet, başarıyla enflasyonu tek haneye indirmiş olsun.

Ama, bu süreçte; büyüme düşük, işsizlik yüksek, vatandaş borç içinde.

Yani; rakamlarda başarı, sokakta yoksulluk.

Tam tersi senaryoda ise;
enflasyon, hâlâ çift haneli ama; tüketim canlı, işsizlik düşük.

Vatandaş hangi tabloyu tercih eder?

İşte ekonomi politikası, bu ikilem üzerine kuruludur:

Rakamların güzelliği mi, hayatın gerçekliği mi?

Bir başka senaryo:

2027 geldiğinde enflasyon hedefi yine ertelenmiş.

Çünkü;

küresel enerji fiyatları arttı,

iklim krizinin getirdiği kuraklık; gıda fiyatlarını vurdu,

döviz yine baskı altında.

Yani; “tek haneli enflasyon” bizim için

Carl Sagan’ın evreninde, başka bir galaksi gibi:

Orada bir yerlerde var, ama; bizim ulaşmamız için milyonlarca ışık yılı gerek.

Son Söz

Türkiye’nin enflasyon hikâyesi, aslında;
bir tür kadercilik ile akılcılık arasında sıkışmışlık.

Nietzsche’nin dediği gibi, “İnsanın trajedisi, gerçeği taşıyamamasıdır.”

Biz de enflasyonun gerçeklerini taşımak istemiyoruz,

hep erteleyip geleceğe havale ediyoruz.

Drucker ise; tam tersini söylüyor:

“Gelecek bugün inşa edilir.”

Eğer, bugün; üretim yapımızı, verimliliğimizi, hukukun üstünlüğünü düzeltmezsek;
2027’de tek haneli enflasyon görmek; sadece bir masal olacak.

Ve işin en acı yanı şu:

Bu masalı, en çok da

market kasasında bekleyen,

kredi kartı ekstresine bakan,

kirayı ödeyemeyen vatandaş dinlemek zorunda kalıyor.

Onun için 2027,

kozmik bir takvimdeki uzak bir yıldız değil; bir sonraki ayın faturası kadar yakın.

sezerkoyun@cratone.com