2019 yılı 2. çeyrek büyüme verisi beklentilerden olumlu geldi. Yıllık bazda yüzde 1,8 daralması beklenen ekonomi yüzde 1,5 daraldı. Önceki çeyrekteki daralma yüzde -2,4 seviyesindeydi.

Çeyrek dönem bazında ise ekonomik büyüme önceki çeyrekte bulunduğu yüzde 1,6 seviyesinden bir miktar geriledi ve ikinci çeyrekte yüzde 1,2 oldu. İkinci çeyrek dönemde bir önceki çeyrek döneme göre büyümeye desteğin temel olarak net ihracat (ihracat yüzde 4,5, ithalat yüzde 2,7) ve kamu yatırımlarından (yüzde 1,9) geldiğini görüyoruz. Her ne kadar özel tüketim harcamaları ikinci çeyrekte önceki üç aya göre yüzde 3 artmış olsa da (1Ç2019’da önceki çeyreğe göre yüzde 1,4), söz konusu toparlanmanın hala kırılgan olduğunu söyleyebiliriz.

Kırılganlıkların bazıları yurt dışı kaynaklı. ABD ve Çin arasındaki ticaret savaşının tırmanması, Brexit belirsizliği, küresel durgunluk kaygıları ve jeopolitik gerginlikler piyasalarda oynaklığın artmasına neden oluyor. Bu koşullar altında yatırımcılar riski daha yüksek olan gelişmekte olan ülkelere daha mesafeli duruyorlar. Bu durum, TL’de de görece hızlı değer kayıpları ya da kazanımlarına yol açabiliyor. Kurdaki düşüş güven endeksleri açısından destekleyici ancak oynaklığın fazla olması özellikle yatırım tarafını olumsuz etkiliyor. Bunun yansımasını milli gelir rakamlarında da görebiliyoruz. TL’deki kısmi değer kazanımı enflasyonun gerilemesini ve özel tüketimi destekliyor. Ancak aynı durum yatırımlar için henüz geçerli değil.

Büyüme verisinin gösterdiği en önemli unsurlardan biri, yurt içinde yatırımların oldukça zayıf seyretmesi oldu. İkinci çeyrekte önceki çeyrek döneme göre yatırımlarda yüzde 7,4 oranında gerileme görüldü. Senenin ilk yarısında ise 2018’in ilk yarısına göre inşaat yatırımlarında yüzde 23, makine teçhizat yatırımlarında ise yüzde 13’e yakın gerileme yaşandı. Bir diğer değişle yatırımcılar, mevcut siparişleri eldeki kapasiteyle karşılamayı tercih ediyorlar.  Fakat sanayi üretimindeki gelişmelere bakıldığında, geçen senenin altında kalınmasına karşın bir toparlanma olduğu göze çarpıyor. Ocak-Haziran sanayi üretimindeki daralma önceki senenin aynı dönemine göre yüzde 4,5 oldu. Fakat sene başındaki daralma yüzde 7’ler civarındaydı.

Öte yandan enflasyondaki gerileme de kurdaki kısmi gerileme ve baz etkisi nedeniyle devam ediyor. Taze meyve sebze fiyatlarında sene içinde yüzde 75’e yaklaşan artışların yüzde 9’a gerilemesi, giyim fiyatlarındaki düşüş gibi unsurlar enflasyona olumlu etkide bulundu. Ancak Eylül ayında ulaştırma ve doğalgaz ücretlerine yapılan zam enflasyonu yukarı yönlü etkileyecek. 

Son yapılan TCMB beklenti anketine göre 12 aylık enflasyon beklentisinin de yüzde 12,21’e gerilemesi, düşen enflasyon ile birlikte Merkez Bankası’nın faiz indirmesine yardımcı olacaktır. Kredi faizlerinin gerilemesi kredi talebini bir miktar destekleyebilir ancak bunun toplam talebin eski kuvvetini kazanmasına yetecek büyüklükte olmasını beklemiyoruz. Bu durumda, yurt içine yönelik üretim ve satış yapan sektörlerin riskleri de daha yüksek oluyor.

İhracatçılar ise bu dönemde hem TL’nin değer kaybının verdiği rekabet edebilirlik avantajını yaşıyorlar hem de döviz cinsi gelirler firmaların nakit akışlarını dengelemelerine destek oluyor. İhracat tarafında, uzun zamandır konuşulduğu gibi, Avrupa’daki gelişmeler önemli olacak. Sene başından bu yana toplam ihracatımızın yüzde 10’una yakınını yaptığımız Almanya’nın teknik resesyona girme ihtimali, ihracat siparişleri açısından risk oluşturuyor. Ancak henüz bu öngörünün beklenti anketlerine yansıdığını görmüyoruz.

Reel Kesim Güven Endeksi’nin altı kırılımına bakıldığında mevsimsellikten arındırılmış 3 aylık ihracat siparişi beklentilerinin Mayıs 2018’den sonraki en yüksek seviyesine çıktığı görülüyor. Bu çerçevede, Avrupa Merkez Bankası’nın bölge ekonomilerini desteklemek için atacağı adımlar ve açıklayacağı paketin ayrıntıları dikkatle takip edilmeye devam edecek.

seltem.iyigun@coface.com