Mantardan yiyecek, içecek, sağlık ve tekstile kadar
birçok alanda faydalanılmakta.
Mantar ayrıca döngüsel ekonomiye en çok katkı sağlayan ürünlerden biri.
Bir firma tarafından mantar atıklarından yapı malzemesi,
başka bir firma tarafından yüzde 100 biyolojik olarak parçalanabilir ve
kalıplanarak şekillendirilebilen vegan kompozit bir malzeme,
mantarın genelde yer altında bulunan bir bölümü olan miselyum ile de
yalıtım paneli üretildi.
Adidas bir biyoteknoloji şirketi iş birliği ile
miselyumdan spor ayakkabı üretti.
Bu teknolojide dikey tarım tekniğinden faydalandılar.
Son aylarda malzeme araştırmalarında alternatif mantar kullanımı
sosyal ve ekonomik düzeyde büyük ilgi görüyor.
Bir firma mantardan üretilen panelleri kullanarak 20 m2 bir mantar ev geliştirdi.
Tüketiciler, temiz veya doğal kaynaklardan elde edilen besinler ile elde edilen
daha sağlıklı içecek ve gıda ürünlerini tercih ediyor.
Bu trendden yararlanmak için yiyecek ve içecek şirketleri
mantar bazlı yiyecek ve içecekleri piyasaya sürdü.
Örneğin, Şubat 2021’de ABD merkezli bir şirket
mantar katkılı fonksiyonel içecekleri piyasaya sürdü.
Kozmetik firmaları da giderek artan oranda
mantar bazlı cilt bakım ürünlerini piyasaya sürüyor.
Tarım ve Orman Dergisi'nden aldığım bilgilere göre (2019);
Türkiye de mantar üretimi:
Önemli mantar üreticisi olan illerimiz;
22 bin ton üretim ile Antalya/Korkuteli,
5 bin ton üretim ile Burdur,
4 bin ton üretim ile Konya,
3 bin ton üretim ile Kocaeli’dir.
Türkiye, dünya mantar ihracatında 517 ton ile 42’nci sıradadır.
Ülkemiz mantar üretiminde ise; ortalama 40 bin ton ile 16’ncı sırada.
2014 yılından itibaren;
Tarıma Dayalı Ekonomik Yatırımların Desteklenmesi kapsamında,
tarımsal üretime yönelik modern sabit yatırımlar içerisinde
mantar işletmelerine 81 ilde yüzde 50 hibe desteği,
ayrıca mantar işletmeleri 2014-2020 dönemi IPARD Programı’na (IPARD II)
dâhil edilmiş olup işletmelere yüzde 65 hibe desteği verilmekte.
Grand View Research tarafından 2021 yılı Mayıs ayında yayınlanan rapora göre;
Küresel mantar pazarının büyüklüğü 2020’de 46,1 milyar ABD Doları değerindeydi ve
2021’den 2028’e kadar yıllık yüzde 9,5 yıllık bileşik büyüme oranında büyümesi bekleniyor.
Protein açısından zengin bir diyet talep eden ve giderek artan vegan nüfus,
piyasayı tahmin süresi boyunca yönlendiren kilit faktör.
Gelir açısından, istiridye tipi mantarın belirtilen tahmin süresi boyunca
yüzde 11,2 en yüksek bileşik büyüme oranında büyümesi bekleniyor.
Gelir açısından, işlenmiş formun ise; 2021’den 2028’e kadar;
yüzde 10 yıllık bileşik büyüme oranına tanık olması bekleniyor.
İşlenmiş türler arasında kurutulmuş, dondurulmuş, konserve, salamura ve toz formlar yer alıyor.
2021 yılında mantar pazarı 50,275.4 Milyon ABD Doları değerinde idi.
2028 yılında tahmini gelirin 95,245.3 Milyon ABD doları olması beklenmekte.
2021’den 2028’e kadar Yıllık bileşik büyüme oranı yüzde 9.5 olarak öngörülmekte.
Ülke kapsamı; Amerika, Kanada, Meksika, Birleşik Krallık, Almanya, Fransa,
İtalya, İspanya, Çin, Hindistan, Japonya, Avustralya, Brezilya, Arjantin, Suudi Arabistan
olarak sıralanmakta.
Asya Pasifik Bölgesi, pazara öncülük eden bölge oldu ve
2020’de küresel gelirin yüzde 78 den fazlasını oluşturdu.
Çin, Japonya, Malezya, Hindistan ve Avustralya,
bölgedeki en büyük pazarlardan bazılarını oluşturuyor.
Bölge, çeşitli hastalıkların tedavisi için çeşitli mantar türlerinden yararlanan
Ayurveda ve Geleneksel Çin ilaçları dahil olmak üzere;
geleneksel tıp sistemleri için popülerdir.
Düşük kalorili ve yüksek besin değerlerinin, bağışıklık artırıcı özellikleriyle birleştiğinde;
bölgedeki ürün talebinin artması bekleniyor.
Avrupa, mantar pazarındaki kilit tüketicilerden biridir ve
büyük ölçüde ithalata dayanmaktadır.
Vegan beslenmeye yönelik artan tercihin,
belirtilen tahmin süresi boyunca mantar gibi et ikamelerine olan talebi artırması bekleniyor.
Ayrıca; gelişmiş bölgelerdeki kilit oyuncular,
çevreye duyarlı bir müşteri tabanını çekmek ve marka konumunu iyileştirmek için
sürdürülebilir üretime odaklanıyor.
Türkiye’de ilk ve tek Yabancı Mantar Uzmanlığı Sertifikası'na sahip kişi Jilber Barutçiyan.
Yabancı mantar uzmanlığı sertifikasını dünyada veren tek yer olan
İsviçre Sağlık Bakanlığı’ndan “Yabancı Mantar Uzmanlığı Sertifikası” alan Barutçiyan
Tarım ve Orman Dergisi ile gerçekleştirdiği söyleşide;
bu sertifikayı alabilmek için İtalyanca, Fransızca ya da Almanca dillerinden birini
çok iyi bilmenin gerekli olduğunu ifade ediyor.
Ayrıca; 20 yıl bu işle ilgilendikten sona imtihan sınıfına kabul edilmiş.Barutçiyan;
mantar eğitiminin okulu olmadığını, kurslara, seminerlere gitmenin önemli olduğunu vurguluyor.
Mesela; İsviçre’de pazarlarda, restoranlarda satılan mantarları, halkın topladığı mantarları da,
ithal edilen mantarları da denetlediklerini ifade ediyor.
Yabancı Mantar Uzmanı Barutçiyan’ın Türkiye’de mantar yetiştiriciliği hakkında
diğer ifade ettiği konular:
“Türkiye’de yaklaşık 200 tür yenilebilir mantar var.
Yenilebilir olanları biz 3-4 kategoriye ayırıyoruz.
İhracat potansiyeli yüksek olan mantarlar,
tadı lezzetli fakat raf ömürleri kısa olmasından dolayı ihracat potansiyeli taşımayanlar,
geri kalanı ise; lezzeti pek olmayan aynı zamanda zehirli de olmayan mantarlar.
Dünya pazarlarında değerli olan mantarlar ülkemizde de yetişiyor.
Türkiye, Avrupa’nın en büyük mantar ihracatçısıdır.
Kıymetli mantarlar açısından bunu söyleyebiliriz, trüfler hariç.
Yağmur yağan her bölgemizde mantarın olduğunu söyleyebiliriz.
Dünya pazarlarında değerli bulunan tüm mantarlar Türkiye’de mevcut.
Her bölgemizin kendi mantarı var.”
İspanya’da 2003'de Mantar Araştırma Teknoloji Merkezi (CTICH) kuruldu.
Merkez sektördeki farklı paydaşlar arasındaki karşılıklı ilişkiyi ve iş birliğini teşvik ederek;
bilgi, deneyim ve araştırma sonuçlarının transferini kolaylaştırıyor.
CTICH’in temelini 4 unsur oluşturuyor.
Bu unsurlar;
Mantar yetiştirme teknolojisi: substrat tasarımı, üretimi ve mantar yetiştiriciliği.
Biyoteknoloji ve uygulamalı genetik.
Sağlık, beslenme ve gıda mühendisliği.
Döngüsel ekonomi, çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınma, olarak sıralanmakta.
CTICH ayrıca, mantar sektörünün önde gelen firmalarıyla iş birliği yaparak;
yeni ürünlerin validasyonu ve geliştirilmesi için
son derece uzmanlaşmış kadrosu tarafından denetlenen ve
kendi tesislerinde yürütülen testler yapmaktadır.
Fethiye’de Mantar Festivali,
üniversiteler tarafından ise; Yemeklik Mantar Kongresi düzenlenmekte.
Bu kongre, festival ve tanıtımların artırılması;
mantar üretimine, ayrıca döngüsel ekonomi için mantarın kullanılmasına ve sürdürülebilirliğe
fayda sağlar.
Bu bilgilere ek olarak;
şişe mantarı olarak bildiğimiz mantar tıpalar ise;
bir meşe türü olan Mantar Meşesi (Qercus Suber) ağacından elde edilmekte.
Mantar, mantar meşesinin dışındaki kabuğun belli dönemlerde soyulması ile elde ediliyor.
Bu ağaçtan elde edilen ve tamamen doğal olan mantar, benzersiz yapısı sayesinde;
su geçirmez ve ısıya dayanıklı özelliğe sahiptir.
Bu nedenle başta şarap şişesi tıpası olmak üzere;
ayakkabı tabanı, conta yapımı, zemin yalıtımı gibi
sızdırmazlık gerektiren birçok alanda kullanılmaktadır.
Hatta NASA ve Avrupa Uzay Ajansı (ESA) tarafından,
ısıya dayanıklı ve çevre dostu olduğu için
son yıllarda uzay araçlarının kaplamalarında termal yalıtım malzemesi olarak kullanılıyor.
Bu ağaçtan mantar elde edilebilmesi için
bir mantar meşesi ağacının en az 25 yaşında olması gerekiyor.
nil_u_fer@outlook.com
Kaynaklar:
Dünya Ekonomik Forumu
Grand ViewResearch
Türk Tarım ve Orman Dergisi, http://www.turktarim.gov.tr
Gaia Dergi
www.news.adidas.com
www.openaccessgovernment.org
www.blogs.biomedcentral.com