Hayatta bize zorluk çıkaran ve bizi strese sokan birçok olayla karşılaşırız. Ancak bu durum karşısında hemen umutsuzluğa kapılmamak gerekir. Çünkü zorlanan kasların büyümesi gibi zihnimizi ve kabiliyetlerimizi geliştiren asıl şey bu zorluklardır. Diğer bir deyişle zorluklar karşısında başarısız oldukça öğrenir, öğrendikçe kendimizi geliştiririz.

Stres ise bu noktada devreye girer ve odaklanmamızı, tehlikeden kaçınmamızı ve sonuca ulaşmamızı kolaylaştırır. Ancak uzun süre stresli olmanın sağlık sorunlarına yol açacağı bilinen bir gerçektir. Dolayısıyla, vücudumuza zarar vermemek için bir an önce psikolojik sağlamlık seviyesini yükseltmemiz gerekir. Bu seviyeyi yükseltmek, strese karşı dayanıklı olmamızı ve bunu kendi yararımıza olacak şekilde kullanmamızı sağlar. Bunun önemi stresin yüksek olduğu finans ve bankacılık sektörleri ile yöneticilik pozisyonlarında daha iyi anlaşılır. Bu sebeple bu yazıda, öncelikle resilience ne demek sorusunun cevabı verilecek, sonra yüksek psikolojik dayanıklılık seviyesine sahip olmanın getirileri aktarılacak ve son olarak bunun liderlik ile ilişkisinden bahsedilecektir.

Türkçeye psikolojik dayanıklılık olarak çevrilen resilience hayattaki olumsuz durumlar ve zorluklar karşısında dayanıklı olmak ve sağlıklı ruh hâlini koruyabilmek anlamına gelir. Ayrıca, psikolojik dayanıklılık yaşanan stresli olaylar sonrası stresten kurtulabilme, iyileşme ve hayatına normal olarak devam etmeyi de kapsar. Yani, psikolojik sağlamlık açısından tam olan kişiler, yaşadıkları başarısızlık ve olumsuz tecrübeleri geçici engeller olarak görmekte ve sonrasında hayatlarına daha güçlü bir şekilde devam etmektedirler.

Psikolojik dayanıklılığı yüksek insanlar, kendilerini zorlayan olaylar karşısında pes edip yıkılmazlar. Bu da onları hem duygusal hem de fiziksel açıdan daha dayanıklı kılar. Dolayısıyla zorluklara göğüs gerebilen bu insanlar, işlerinde ve duygusal ilişkilerinde daha sağlam olur ve bu da beraberinde başarıyı getirir. Risk almaktan korkmayan ve hızlı karar alabilen bu kişiler aynı zamanda yüksek özgüvene sahip olduklarından kariyer basamaklarını tırmanmaları da bir o kadar kolaylaşır. Dolayısıyla yapılan çeşitli araştırmaların da gösterdiği üzere resilient diye tabir edilen psikolojik dayanıklılığı yüksek kişilerin etkili liderler olma olasılığı da artmaktadır.

Zorlukların getirdiği stres ile liderler için ekip yürütmenin getirdiği sorumluluk ve zorluk bir arada düşünüldüğünde yüksek psikolojik dayanıklılık seviyesine sahip olmanın ve bu sayede ruh sağlığını korumanın önemi daha iyi anlaşılır. Forbes’ta yayınlanan bir makaleye göre psikolojik dayanıklılığın etkili liderliğe olan etkisi bir hayli yüksektir. Makalede paylaşılan ve 500’ün üzerinde çeşitli seviyedeki liderle yapılan çalışma, en etkili liderlerin yüzde 87’sinin aynı zamanda psikolojik dayanıklılık seviyesi en yüksek olan liderler olduğunu belirtiyor.

Aynı çalışmada liderlerin psikolojik dayanıklılık seviyelerini belirten unsurlara da işaret ediliyor. Psikolojik dayanıklılık seviyesi yüksek liderlerin özellikleri arasında etkili iletişim kurma kabiliyeti, danışmanlık alma ve eleştiri kabul etme, güven temeline dayalı ilişkiler inşa etme, risk alma, diğer çalışanların gelişimine destek olma, değişime önayak olma ve değişimi destekleme ve kararlı olma özellikleri yer alıyor. Yapılan bu sınıflandırma, hem kendi özelliklerini değerlendirmek isteyen hem de dayanıklılığını arttırmak isteyen liderlere faydalı olacaktır.

Bir liderin psikolojik dayanıklılık seviyesi, karşılaştığı zorluklar göz önüne alınarak belirlenebilir. Örneğin; finans sektörünün zorluklarıyla karşılaşmayan bir yönetici, bu zorlukların getirdiği stresi tatmamıştır. Dolayısıyla, yeterince strese maruz kalmayan o kişinin psikolojik sağlamlık seviyesinin ne durumda olduğu, zorluklarla başa çıkma kabiliyeti ve sonraki zorluklara ve stres seviyesine hazır olup olmadığı tam olarak belirlenemeyecektir.

Resilient veya psikolojik açıdan sağlam ve dayanıklı olmanın ne anlama geldiğinden ve bunları belirleyen faktörlerin temel olarak ne olduğundan yukarıda bahsedildi. İş dünyasında bu özelliklere sahip olmak, özellikle liderlik yetkinliklerini geliştirecek ve liderlerin ekiplerini daha iyi yönetmesini sağlayacaktır. Özellikle finans dünyasında ortaya çıkan bu yetkinliği geliştirme isteği, bu konuda eğitim ve sertifika programlarının verilmesine de katkıda bulunmuştur. Örneğin Türkiye Bankalar Birliği tarafından Zor Zamanlarda Ayakta Kalmak adında bir eğitim planlanmış ve hızla gelişen, rekabetçi ve stresli bankacılık sektöründe çalışanların yetkinliklerini geliştirmesi planlanmıştır. Çünkü psikolojik açıdan sağlam olan liderler, zorluklarla daha iyi mücadele edebilecek, çalışanlarını destekleyebilecek, ekibini etkili bir biçimde yönetebilecek ve bunun sonucunda çalışanları nezdinde iyi bir lider olarak anılabilecektir.

Kişi, başkasına liderlik etmeden önce kendini yönetmeyi öğrenmelidir. Kendini yönetmenin önemi şair William Ernest Henley’nin dizelerinde “Kaderimin efendisi, ruhumun kaptanıyım.” şeklinde yerini bulur. Bu gerçekten de liderler açısından üzerine düşünülesi bir cümledir. Çünkü kişi kendini yönetmeyi öğrenmeden başkasına öncülük edemez. Kendini idare etmenin yöntemi ise, en başta zorluklarla ve stresle mücadele edebilmekten geçer. Dolayısıyla kişi en kötü zamanlara hazırlıklı olmak adına, o zamanların gelmesini beklemeden yeni zorluklara yelken açmalı, konfor alanından çıkmalı ve kendini strese maruz bırakmalıdır. Çünkü psikolojik dayanıklılık seviyesi de kasların çalıştırıldıkça kuvvetlenmesi gibi strese ve gerilime maruz kaldıkça artar.

Bu eşiğin yükselmesi ise Forbes’ta yayınlanan araştırmada görüldüğü gibi liderlik yetilerini arttıran kişinin ekibine daha başarılı bir şekilde öncülük etmesini sağlar. Ekip başarısı da doğal olarak kurumsal başarıyı beraberinde getirir ve şirket zor günlerden çıkarak yoluna daha bilinçli ve dirayetli biçimde devam eder.

cigdemguven@cigdemguven.info