Hızla gelişen dünyada, sektörler ve bu sektörlerin ihtiyaç duydukları kalemler de değişmektedir.

Otomasyon teknolojilerinin gelişmesi sebebiyle, tıpkı geçmişte olduğu gibi, bir zamanlar mevcut olan meslekler ileride kullanılmamaya ve tercih sebebi olmamaya başlamaktadır. Bunun sebebini anlamak ise zor değil. Bir yerde arz ve talep dengesi kurulmadıysa doğal olarak talep kendi arzını yaratacaktır. Örnek vermek gerekirse eskiden her köşe başında bulunan salıncak gibi taşınabilir oyuncaklar, çocukların farklı eğlence kaynaklarına yönelmesiyle beraber günümüzde artık kalmamıştır. Öte yandan, alışveriş ve yaşam merkezlerinin açılmasıyla küçük esnafın iş yaptığı bölgeler günümüzde bir hayli azalmış ve müşterilerin farklı ihtiyaçlarını bir arada bulabilecekleri alışveriş merkezlerini ziyaret etmeleri sebebiyle, küçük esnaflar her geçen gün kepenk kapatma yolunu tutmuşlardır.

21. yüzyılın ihtiyaç duyacağı yetkinlikler Harvard Üniversitesi’nden Dr. Tony Wagner tarafından araştırılmış ve Wagner iş dünyasının patronları ile yaptığı çalışma sonucunda şu yetkinliklerin en çok ihtiyaç duyulan yetkinlikler olacağını öngörmüştür: Eleştirel düşünme ve problem çözme, iş birliği, hızlı ve uyumlu çalışma, girişkenlik ve girişimcilik, etkili iletişim, bilgiyi bulup analiz edebilme, meraklı olma ve geniş hayal gücüne sahip olma.

Öte yandan takım oyunu ve öğrenmeyi öğrenmek de geleceğin en çok ihtiyaç duyulan yetkinliklerinden olacak. Şöyle ki günümüzün mobil dünyasında hemen hemen her şey uygulamalar, cep telefonları ve bilgisayarlar üzerinden uzaktan gerçekleştirilebilmektedir. Ancak, herkesin her işi yapması mümkün değil. Dolayısıyla insanlar arasında yardımlaşma ve takım oyunu bu konuda çok önemli bir detay olarak ortaya çıkıyor. Buna ek olarak karışık problemleri çözmek için de proaktif davranmak ve soruna teknolojiyi kullanarak cevap aramak etkili bir yetkinlik olacaktır. Bunun için de yapılması gereken pek tabii ki öğrenmeyi öğrenmektir.

Dünya Ekonomi Forumunun 2018 yılında yayınladığı rapora göre insanlar tarafından yapılan işler 2018 yılında yüzde 71 iken 2022 yılında bu oran yüzde 52’ye gerileyecektir. Kalan işler ise makine ve robot teknolojileriyle yapılacaktır. Yüksek Öğretim Kurumu tarafından yayınlanan Geleceğin Meslekleri raporuna göre, gelecekte dijital teknolojiler işyeri kavramını değiştirecek, uzaktan çalışma modelleri yaygınlaşacak, yapay zekâ ve otomasyon teknolojileriyle insanlar daha sık işbirliği faaliyetlerinde bulunacak ve çalışma ortamlarında insanlar ve makineler uyumlu bir şekilde çalışmak için bir arada bulunacaklardır. Raporda ayrıca STEM yani Fen (science), teknoloji (technology), mühendislik (engineering), matematik (mathematics)in geleceğin ihtiyaç duyduğu çalışanları yetiştirecek alanlar olduğu belirtiliyor. Buna ek olarak son zamanlarda sanatın (A) da dâhil edilmesi kısaltmanın STEM + A şeklinde güncelleneceği açıklanıyor. Buna ek olarak kodlama bilgisinin de bulunması ve öğrenilmesi gerektiğini göz ardı etmemek gerekir.

Hangi yetkinliklerin popüler olacağının geleceğin mesleklerini belirlemedeki rolü inkâr edilemez. İleride popüler olma ihtimali bir hayli yüksek olan söz konusu meslekler Forbes tarafından yayınlanan ‘2025’e Kadar İş Piyasasını ve Dünyayı Değiştirecek 20 Meslek’ isimli makalede şöyle belirtilmiş: Sürdürülebilirlik ile ilgili işler, çöpten enerji üretme işleri, enerji depolama, sürdürülebilir inşaat işleri, genetik danışmanlığı, yapay organ üretim işleri, nanoteknoloji, robotik işleri, akıllı ev tasarımcılığı, şehir ve bölge planlama uzmanlığı, dikey tarım danışmanlığı, yapay zekâ ve kuantum hesaplama uzmanlığı, algoritma yazılımcıları, uzay yolculuğu ile ilgili işler, okyanus okuryazarlığı, kullanıcı deneyimi uzmanları, oyunlar ve bulut uzmanlığı. Sektörel bazda popüler olabilecek meslekler ise şöyle sıralanabilir:

Tıbbi bilimler ve sağlık

İnsan sağlığına olan ilgi insanlığın ilk günlerinden bu güne etkisini sürdürmeye devam etmektedir. Özellikle pandeminin ortaya çıkması ve yirmibirinci yüzyılın internet çağı olması sebebiyle tıp her geçen gün daha da revaçta olacak. Dolayısıyla tıp ve sağlıkla ilgili mesleklerin önümüzdeki yıllarda da bir hayli popüler olacağını söylemek mümkün. Teknolojinin ve operasyon yöntemlerinin gelişmesiyle sağlık sektöründe robotları kullanan teknisyenlerin, yapay organ geliştiren biyomedikal işletmelerinin, genetik mühendislerinin ve tasarımcılarının ve buralarda çalışanların ileride aranan kişiler olacağını söylemek mümkündür.

Mühendislik ve yapay zekâ

Sağlık sektörünün yanı sıra mühendislik alanları da ileride popüler olacak meslekler arasında yerini koruyacak. Özellikle yazılım, kodlama, elektrik-elektronik ve bilgisayar mühendisliği günümüzde olduğu gibi gelecek yıllarda da pek çok istihdam sağlayacak. Robotların programlanması, yazılımlarının düzenlenmesi, yapay zekâlarının geliştirilmesi bu alanda birçok istihdam ihtiyacına yol açacak ve bu ihtiyacı doldurmak da pek tabii ki gençlere düşecek. Dolayısıyla geleceğe mühendislerin ve mühendis adaylarının şimdiden yapay zekâ ve programlamaya hâkim olmaları gelecekte kolay iş bulabilmelerini sağlayacaktır. Bunlara ek olarak biyomedikal mühendisliği, yapay zekâ mühendisliği ve genetik mühendisliği de ileride revaçta olacak.

Mimarlık ve çevre

Mimarlık ve inşaat ile ilgili meslekler ileride de karşımıza çıkacak. Çünkü dünya nüfusunun artmasıyla beraber hem şehirler daha kalabalık olacak hem de doğal hayat ve kaynaklara erişim kısıtlanacak. Fakat insanların temiz hava ihtiyacı da bu kalabalıklaşmayla beraber artacağından, yeni mimari yöntemlerin geliştirilmesi elzem olacak. Tabii bunu yaparken de çevreye en az zarar verilecek şekilde inşaat çalışmalarının sürdürülmesi gerekecek ve bu güzide görev de mimarlara ve inşaat mühendislerine düşecek. Sonuçta dünyamızın yaşanabilir bir yer olarak kalmasını sağlamak herkese ait olsa da yaşam alanlarını en uygun biçimde planlamak mimarlar ile inşaat ve çevre mühendislerine düşen bir görev olacak.

Uzay

Uzayla ilgili meslekler ileride popülerliğini arttıracak. Çünkü insanlar öteden beri yıldızları ve ayı seyredip uzak diyarların hayallerini kurarlardı. Günümüzde bu hayallere hiç olmadığı kadar yakınız. Dolayısıyla roket mühendisliğinden, uzay madenciliğine, uzay taşımacılığından, uzayda emlakçılığa kadar gelecekte uzayla ilgili mesleklere ihtiyacın pek yüksek olacağını öngörmek çok zor değil.

Sosyal bilimler ve eğitim

Genelde fen alanlarından bahsetsek de eğitim ve sosyal bilimlerin gelecekte etkisini yitireceğini söylemek çok zor. Çünkü makinelerin hayatımızda daha fazla yer edinmesiyle beraber insanların sosyal ihtiyaçları daha da artacak ve insanı araştırmak için daha fazla çalışmalar yapılmaya devam edilecek. Öte yandan tüm bu sektörlerin lokomotifi eğitim olduğu için öğretmenlere olan ihtiyaç hiç azalmayacak, fakat teknolojinin ve yapay zeka sistemlerinin kullanılmasıyla beraber klasik eğitim öğretim döngüsünün dışına çıkılacak. Bu sayede öğrenciler hem daha aktif derslerde yer alacak hem de kendi yetkinliklerini daha iyi keşfedebilecekler.

Psikolojik danışmanlık

Psikolojik danışmanların veya diğer bir adıyla psikologların mesleklerini kaybedeceklerini söylemek çok zor bir olasılık olarak gözüküyor. Çünkü insanlar sanal hayatta daha fazla yaşamaya devam ettikçe psikolojik ve sosyal ihtiyaçları artmakta fakat bunların erken vadede farkına varamayabilmektedirler. Dolayısıyla insanların depresif ruh hâlleri aslında yavaş yavaş artmakta ve bu da onlara zarar vermektedir. İşte burada geleceğin teknolojiyle yoğrulmuş insanlar da psikolojik desteğe ihtiyaç duyacak ve depresyon tedavilerini hem tıbbi yollarla hem de psikologlar vasıtasıyla elde edebileceklerdir.

Sanat ve tasarım

Sanatın etkisini gelecekte yitireceğini söylemenin de dişe dokunur bir tarafı yoktur. Robot görünümünün insanları korkuttuğu ve felaket senaryolarını beslediği hepimizin bildiği bir gerçek. Robotları ve diğer akıllı aletleri insana en zararsız görünür biçimde tasarlamak, kolay arayüzler hazırlamak ve bunların insan dostu olduğunu göstermek ise sanatçılara ve tasarımcılara düşüyor. Dolayısıyla tasarım dünyasının çalışanları da geleceğin meslekleri listesinde kendisine yer bulacak ve ileride çok önemli görevler üstlenecekler. Tabii ki bunu yaparken de tasarımcıların olası teknolojileri takip etmeleri ve kendilerini bu gelişmelere adapte etmeleri son derece önemli bir gereklilik olarak karşımıza çıkıyor.

Görüldüğü gibi yapay zekâ ve teknoloji günümüzdeki meslekleri kökünden değiştirecek ve anılan yetkinliklere sahip olmak gelecekteki mesleklere ayak uydurabilmek için çok daha önemli hâle gelecek. Eğer geleceğe hazırlanmak istiyorsak veya çocuklarımızı doğru yönlendirmeyi amaçlıyorsak bu yetkinliklere önem verilmesi ve sevilen alanlara yönelinmesi yapılacak en iyi şey olacaktır. Bu yüzden çocukların erken yaşlarda teknolojik okuryazarlıklarının arttırılması, gençlere geleceğe yönelik meslek seçmeleri konusunda danışmanlık verilmesi ve koçluk yapılması gençlerin kariyerlerini erkenden şekillendirmelerini sağlayacaktır. Sözün özü; teknolojinin gelişmesi klasik çalışma düzenini baştan aşağı değiştirirken yeni dünyada kendimize yer edinmek ancak yeni dünyaya hazırlıklı olmakla mümkün olacaktır.

cigdemguven@cigdemguven.info