Türkiye ekonomisinin de vatandaşın ekonomik açmazlarının da geçmiş yıllara dayalı hatalardan, yapılanlar ve yapılmayanlardan dolayı problemli olduğunu biliyoruz. Nitekim bugün yaşadığımız zorlukların temelinde de, söylendiği gibi pandemi değil, yıllardır uygulanan yanlış ekonomi politikaları var.

Pandemi, mevcutların üzerine geldi ve Mart ayından beri mevcut sorunların üzerine ağırlaşarak ilave olan koşullar ortaya çıktı. Üreticisinden çalışanına kadar herkes bundan etkilendi. Tersi ikna edilmeye çalışılsa da, firmalardan tüketiciye kadar zaten borçlu durumda yapılarına inat, herkes yalnız bırakıldı ve bir de utanmadan yeni borç teklif edildi.

Fakat tüm bu fotoğrafın içerisinde daha güçsüz olan, dayanma olanağı bulunmayan, büyük ölçüde aylık kazancıyla ayı döndürmeye çalışan insanları ayırmamız gerekiyor. Bu kişilerin sayısı da az değil. Çalışanların yüzde 90’ı diyebiliriz.

Pandemi koşullarında işten çıkarmalar yasaklandı. Sonra kısa çalışma ödeneği devreye sokuldu. Karşılığında ise, sadece bazı vergi ve primlerin ötelenmesiyle, kredi teklifi yapıldı. Bunu firmaların kaldırması mümkün değildi.

Çünkü zaten o sürece kadar iflas ertelemeler ve konkordatolar sürecinde, tedarik zincirinde büyük ödemeler dengesi kırılması yaşanmıştı. Mesela onları da yasakladılar ama bu firmaların alacak problemini ortadan kaldırmadı. Sadece konkordato haberi basına yansımadı.

Böylesine hasarlı bir fotoğraf içerisinde pandemiye yakalanan reel sektöre, prim ya da vergilerin silinmesi ya da hibe niteliğinde destekler verilmesi bir yana, işten de kimseyi çıkarmaması söylendi.

Öncelikle kimse işini kaybetmesin. İyi niyetli bir yaklaşım olduğuna eminim. Ama rasyonel bir karşılığı olmadığı için 2 kişinin işini kurtarayım derken, o firmada çalışan belki de 50 kişinin işsiz kalmasına neden olabilecek bir ortam yaratıldı.

Daha kötüsü firmalar faaliyetini de sonlandıramıyor. Çünkü kapatmaları gereken vergi, prim borçları ve kıdem tazminatı gibi zorunlu ödemeleri söz konusu. Böyle bir paraları da yok. Tablo buyken, elbette o ay başında para almazsa, geçinmesi değil, yaşaması mümkün olmayan çalışanların durumu daha da vahim hale geldi.

Derler ya, cehenneme giden yol iyi niyet taşlarıyla döşelidir diye... İşte tam da bu oldu. İktidara yakın bazı büyük müteahhitler, insanları yüz kızartıcı suçları gerekçe göstererek işten çıkardılar. Kimsenin kılı kıpırdamadı.

O işten çıkanlar ise ne İşkur’a ne de işsizlik parasına başvuramadılar. Zaten sicillerini temizleyemedikleri için yeni bir iş aramaları da mümkün olmadı. Dava süreci ise zaten hepinizin bildiği gibi evlere şenlik. Maaş girmezse, evdekilerin aç kalacağı insanlardan bahsediyoruz.

Hadi bunlar kötü niyetle firmaların mağdurları... Peki ya diğerleri? Kısa çalışma ödeneği verilerek evlerine yollanan ve günlük 39 TL ile hem geçinip, hem de borçları ödemesi beklenen insanlar ne olacak?

Bunu destek diye anlattılar ama gerçek öyle değildi. Bir adım daha öteye gidelim. Haziran ayıyla birlikte ücretsiz izne göndermeler öne çıktı. Yani evine git, bekle ama para yok izinleri... Tekrar altını çizeyim ki, bu insanlar evine o ay para girmezse aç kalan insanlar ve çalışan nüfusun büyük bir çoğunluğunu oluşturuyorlar.

Bu durum tam 9 aydır devam ediyor. Şimdi ise 17 Ocak 2021 tarihine kadar uygulama uzatıldı. Uzatılacak demiyorum, Resmi Gazete’de yayımlanarak uzatıldı. İktidar bunu da abartılı mı bulur bilmiyorum ama 9 aydır halini sormadıklarımızı 2,5 ay daha açlığa, çalıştıkları firmaları da kredi teklifiyle yeni batıklara mahkum ediyoruz.

Peki soruyorum size: Sorun gerçekten çözülüyor mu? Hayır, sadece ağırlaşarak derinleşiyor ve ne yazık ki ekonomi yönetimi kendi kendini kandırıyor. Krizlere şerbetli olduğumuz söylenir. Dönüp bakın bakalım krizlere hazır Finlandiya ne yapmış? Çok kriz yaşamak değil, krizlere gelmeden hazır olmak önemlidir. Yoksa yapılan ‘ölen ölür, kalan sağlar bizimdir’ mantığından öteye gitmez.

cetinunsalan@yahoo.com