TÜİK, Türkiye’nin 2021 yılı Ar-Ge Harcamaları ile ilgili bilgileri ve istatistikleri paylaştı. Buna göre 2021 senesinde 101 milyar 738 milyon TL araştırma geliştirme araştırmasına harcama yaptık.

Bir önceki seneye göre önemli bir artış olduğu gözleniyor. Neredeyse 32 milyar TL’lik bir sıçrama var. Bu fotoğrafın güzel tarafı. Öte yandan açıklamanın haberleştirilmesinde yer alan Google firmasının sadece üçte biri kadar ülkece kaynak ayırmış olmamız da acı bir durum.

Peki gerçekten Google’un üçte biri kadar mı para harcadık? Zira TÜİK’ten yapılan açıklamada TL bazındaki kaynak ayırımı konu edilirken, parantez içinde de yaklaşık 11,4 milyar dolarlık harcamaya atıfta bulunuluyor. TÜİK metninde tam rakam 11 milyar 327 milyon 872 bin 406 dolar...

Bu pencereden bakarsanız 32 milyar doları aşkın harcama yapan firmanın üçte biri olduğumuz söylenebilir. Yeterli ya da yetersiz ayrı bir tartışma konusu. Ben asıl TÜİK’in dolar kurunu merak ettim.

Harcamayı bugünkü dolar kuruyla mukayese etmek doğru olmaz. 2023 Mart ayının 18,90’ı ile dolar bazlı harcamayı bulmak, haksızlık olacaktır. Ama 11,4 milyar doları TÜİK nasıl buldu; onu merak ediyorum.

Harcama 2021 yılının rakamı olduğuna göre, 31 Aralık 2021 tarihli dolar / TL kuruna bakmak gerekiyor. O da 13,32 rakamını bize gösteriyor. 101 milyar 738 milyon TL’yi, bu kurdan dolara çevirirsek 7,6 milyar dolar yapıyor.

Bu durumda insan merak ediyor; 4 milyar dolarlık Ar-Ge yatırımı nerede? Mukayeseye girdiğinizde de Google’ın üçte biri değil dörtte birine düşüyoruz. Hadi bu çok önemli değil diyelim.

Fakat ülkenin istatistik kurumu böyle bir hata yapabilir mi? Çünkü bu hesabı kabul ederseniz, TÜİK’in baz aldığı dolar / TL kuru 8,92 oluyor. Yani neredeyse gerçekleşmenin üçte birini yok saymış. Bu durumda da Ar-Ge harcaması dolar bazında şişirilmiş. TÜİK, 2021 yılı ortalama kurunu esas almış.

Ama harcama 2021 yılının tamamını esas aldığından ve daha yeni açıklandığından, burada ortalama kuru esas alamazsınız. 2021 yılının son gününün kuruna bakmanız gerekir.

Türkiye’nin istatistik kurumunun, TL harcamayı dolara çevirirken Merkez Bankası’nın kurlarına bakmamış olma ihtimali var mı; yoksa dolar bazında harcamayı yüksek göstermek için mi bu baz alındı?

Diyebilirsiniz ki sonuç değişir mi? Elbette değişmez. Milyarlarca TL’lik kaynağı yanlış kullanan bir ekonomi anlayışı içinde bunun önemsiz olduğunu da düşünebilirsiniz.

Ama bakış açısı önemlidir. Şayet burada bile rakamları manipüle etme eğilimi varsa fena; 4 milyar dolarlık sapmaya neden olacak hata varsa, veri ekonomisine gidildiği bir dünyada, ülkenin en büyük veri üreten kurumunun yaptığı daha fena… Gerçekten bilemedim; hangisini tercih edeyim?

cetinunsalan@yahoo.com