Geleceğin belirsizliğinin yarattığı tedirginlikler;
risk alabilmek, yatırım yapabilme veya

hayatımızı, işlerimizi planlayabilmek açısından

önemli tereddütler yaratmaktadır. 

Aslında; belirsizlik ile risk arasında, ince bir ayırım var.

Belirsizliğin, gelecekteki sonuçları,

kesinlikle bilinemez anlamında olmasına rağmen;
bazı belirsizliklerin yaratacağı sonuçların,

diğerlerinden daha muhtemel tanımlanabilecek sonuçları olduğunu

ayırt edebildiğimizde, risk kavramı ortaya çıkmaktadır.

“Yani; belirsizlik tanımlanabiliyorsa, buna; risk diyebiliriz.”

Bilim; basitçe, yoğun araştırmalar ve bazen önemli hayati risklerin alınması ile

(ilk uçakla uçma denemeleri gibi…)

deneyimler sonucunda meydana gelebildiğine göre;
her türlü verinin bilimsel değerlendirilmesi sonuçlarına uygun,  

eyleme geçmemizi sağlayacak kanaatlere sahip oluruz.

Veriler, sübjektif veya objektif veri olabilir.

Sübjektif verilerin,

sadece ihtimalleri değerlendirme imkânlarına göre; analiz edilebilme imkânları vardır.

Bu ihtimaller için;
olayın sıklık derecesine göre sonuçlar elde edilebilir ve

veri olarak kabul edip değerlendirme yapabilir,

eyleme geçme kararı verebilir;

işte bu eyleme geçme kararımız; risk aldığımız anlamına gelir.

Örneğin;

bir organizatörün, yarın bir açık hava konseri düzenleyeceğini varsaydığımızda;
organizatörün yarın havanın nasıl olacağı konusunda, kesinlikle bir bilgisi yoktur.

Organizatör, bu belirsizliğin sonucunda;

daha önceki yıllarda ve aynı döneme denk gelen aylardaki yağmur yağma durumuna göre;
bir ihtimal tablosu hazırlarsa,

yağmur yağma olasılığına göre; bir olasılık yüzdesi oluşturabilir.

Hazırlanan ihtimal tablosu, bir veridir.

Fakat zayıf olasılık içeren bir veridir ve risk alma konusunda, bize çok az hareket imkânı tanır.

Bu verilerin incelemesi ve değerlendirilmesi sonucunda,
eğer; yüzde 60 yağmur yağma olasılığına ulaştığımızda, konseri yapma kararı verilirse;
ya, 15 bin TL kazanılacak veya 15 bin TL ve diğer masrafları kadar zarar edecektir.

İlaveten; konseri iptal etme yönünde bir tercihte bulunma seçeneğini de unutmamak gerekir.

Bu sonuçlara göre; yağmur yağma ihtimali ½ den fazladır.

Sonuç olarak;
zayıf bir ihtimalde olsa, tamamen yağmur yağma konusunda belirsiz bir durumdan,

verilerin değerlendirilmesi sonucuna göre sübjektifte olsa;
belirsizlikten risk alma veya almama durumu hâsıl olmuştur.

Fakat; risk alma kararları, sübjektif ihtimaller yanında;
objektif olan, daha bilimsel verilere dayalı çıktılara göre değerlendirilirse,

risk alma durumu ne olur?

Mesela; meteoroloji, tamamen bilimsel çalışmalara dayalı olarak;
yarın, yağmur yağma ihtimalinin yüzde 30 olduğunu açıklarsa,

organizatör nasıl bir karar almalıdır?

Burada; yatırımcıların risk iştahına sahip olma veya olmama durumuna göre;

karar verebilme sonuçları değişebilir.

Önemli olan,

meteorolojinin verdiği yüzde 30 yağmur yağma olasılığı oluşturan verinin;

doğru, gerçek ve her şeyden önce, güvenilir olabilmesidir.

Meteorolojinin yanılma payının standart sapmasının,

önceki yıllara göre; hangi yüzdeye dayandığının ve

varyansının ne olduğunu bilmek, önem taşımaktadır.

Aksi takdirde;
aldığımız riskler, özellikle yatırımcıları; felakete getiren sonuçlar doğurabilir…

Geleceğin belirsizliğini ve riskini

uzun dönemlere yayarak yapan yatırımcılar açısından incelediğimizde,
yayınlanan enflasyon, nominal veya reel faiz oranları;

gelecekteki belirsizliği, alınabilecek risklere çevirebilecek verilere dönüştürmektedir.

Eğer, veriler bilimsel olan sonuçlara dayanıyorsa;

(ekonomi veya iktisadi genel kabul görmüş teknikler vb.)

değerlendirmelerimizi; doğru, gerçek ve güvenilir olduğuna inandığımız verilere göre değil,

dünya ve ülke gerçeklerine uygun olan rasyonel verilere göre;

tercih etmek ve kullanmak zorundayız.

Bir işletmenin değeri;
yapılan yatırımların sonucunda,

gelecekte elde edeceği nakit akışının risk derecesine bağlıdır.

Riski yüksek yatırımları olan işletmelerin değeri,

riski düşük yatırımları olan işletmelere oranlara;
daha fazla tercih edildiğinden, daha değerli firmalar haline gelebilmektedirler.

Bundan dolayı;
yıllara yaygın olarak yapılan yatırım riskinin, iyi hesaplanabilmesi gerekir.

Gelecekte elde edilecek nakit akımlarının, bu günkü değerini doğru hesaplayabilmek;
bu sonuçlara göre yatırım kararları alabilmek için

en azından reel faiz anlamında; ülke enflasyonun doğru, gerçek rasyonel olması gerekmektedir.

Enflasyon oranlarının rasyonalitesi hakkında karar vermek, yine yatırımcı firmalara aittir.

Kullanılacak verilerin doğruluğunun bir risk içerdiği unutulmamalı,

gerekirse; kendi enflasyonumuza göre kararlar alabilmeliyiz.

Belirsizlikler karşısında risk alabilmek,

geleceğin; bu günün hizmetine sokulması anlamına gelir.

Eğer; risk alabilen ve tercih yapabilen girişimciler olmasaydı,

bu gün dünya çok daha farklı ve

belki de daha zor yaşam koşullarına bağlı bir ortama dönüşebilirdi.

En azından, teknoloji bu kadar gelişme göstermeyebilirdi.

Faydalı olması dileğiyle...

Cengiz HERGÜNLÜ

SMMM-Bağımsız DENETÇİ

www.hergunlu.com

chergunlu@hergunlu.com