17 Kasım Dünya Prematüre Günü sebebiyle açıklama yapan

Türk Neonatoloji Derneği Başkanı Prof. Dr. Esin Koç,

“Prematüre bebeklerin,
hayata tutunma ve sağlıklı gelişim şansını artıran en önemli faktör;

onların uygun bir ortamda, uzman ellere doğmasıdır.” dedi. 

 

Prof. Esin Koç, şu bilgileri paylaştı:

 

''Dünyada her yıl, 15 milyon bebek zamanından önce doğuyor.

Türkiye İstatistik Kurumu verilerine göre;
ülkemizde 2022 yılı doğum sayısı, 1.166.175’ tir. 

 

T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Genel Müdürlüğü son verilerine göre;
Türkiye’deki prematüre doğum oranı, yıllık %10,2’ dir.

Yani; ülkemizde yıllık prematüre doğan bebek sayısı, yaklaşık 133 bindir.

Bu da, ortalama; her 10 bebekten birinin, hayata erken başladığı anlamına gelmektedir.

 

En riskli grup olan, doğum ağırlığı 1500 gr. altında doğan bebek sayısı ise;
geçen yıl için 12.260 olarak bildirilmiştir.

 

Prematüre bebekler;

anne karnında geçirmeleri gereken zamanı tamamlayamadan,

henüz olgunlaşmamış bedenleri ile doğan bebeklerdir.

 

Biz de doktorlar ve hemşireler olarak;
gece gündüz onların sevgili aileleri ile birlikte

bu bebekleri yaşatmak için uğraşıyor, elimizden geleni yapıyoruz.

 

Bu bebeklerin iyi ve sağlıklı yaşayabilmeleri için

uzman ellerde, yeni doğan yoğun bakım ünitesi olan hastanelerde

dünyaya gelmeleri çok önemlidir. 

 

Ülkemizde; yenidoğan sağlığı, yoğun bakım uygulamaları ve eğitimi konusunda

önemli gelişmeler sağlanmakla birlikte;
yenidoğan uzmanı sayısındaki ciddi açık, maalesef; henüz kapanmamıştır.

 

Ülkemizdeki gelişmeler

Prematüre bebeklerin bakımı çok zor ve pahalıdır;

çünkü, yüksek teknoloji gerektirir;

özel yoğun bakım üniteleri, özel cihazlar gerektirir.

 

Ama daha da önemlisi,

özel eğitim almış doktor ve hemşireler gerektirir.

 

Prematüre bebeklerin bakımı, tüm dünyada çok zor bir tedavi alanıdır.

Türkiye’de, özellikle son 10-15 yılda; yenidoğan alanında çok ciddi gelişmeler sağlandı.

Kuvöz sayılarının artışı,

yenidoğan yoğun bakım ünitelerinin açılması,

gebelik öncesi bakım,

yenidoğan canlandırma kursları,

gebe ve bebek nakli,

Türk Neonatoloji Derneği tanı ve tedavi rehberlerinin oluşturulması,

doktor ve hemşirelerin eğitimi konusunda, çok hızlı bir gelişme sağlandı.

 

Ancak; son yıllarda, zor şartlarından dolayı;
doktor arkadaşlar tarafından pediatri ve özellikle neonatoloji bilim dalı

tercih edilmemeye başlandı.

 

Elde edilen bu kazanımların devamlılığı ve

prematürelerin hak ettiği bakımı alabilmeleri için

bu branşlardaki uzman sayısında, acilen artışa ihtiyaç duyulmaktadır. 

 

Neden prematüre doğuyorlar?

Bir bebeğin, gelişimini tam olarak tamamlayıp doğması için 40 hafta gerekiyor.

Bu süre 40+2 ya da 40-2 hafta gibi düşünülebilir.

 

Eğer bir bebek; 37. gebelik haftasını tamamlamadan dünyaya geliyorsa,

ona prematüre doğmuş bebek diyoruz. 

 

Ancak; bebek 35-37 hafta arasında doğmuşsa,

bu daha geç bir prematüre doğumdur.

 

Özellikle; 32 haftanın ya da 1500 gramın altında doğan prematüre bebekler

daha küçük olduğundan, onlarda daha çok sağlık sorunu görülebilir.

 

Prematüre doğum, tek bir nedene bağlı değildir.

Anneye, bebeğe ya da ortama ait nedenler; prematüre doğuma sebep olabilir.

 

En sık karşılaşılan nedenlerden biri, enfeksiyondur.

Özellikle, anne gebeyken;
son aylarda geçirilmiş ve tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları,

vajinal enfeksiyonlar ya da su kesesinin zamanından önce açılması ve

amniyon sıvısı dediğimiz; bebeğin içinde bulunduğu suyun enfekte olması,

erken doğum nedenleri arasındadır.

 

Ama; bunun dışında başka nedenler de olabiliyor.

Örneğin; annenin astım, diyabet, tiroit gibi bir kronik hastalığının olması,

kalp hastalığı, tansiyon, böbrek hastalığı, stres,

beslenme bozuklukları gibi durumlar da, erken doğuma neden olabiliyor.

 

Bununla birlikte, bazen de altta yatan hiçbir neden bulunamıyor.

Onun için, her gebe annenin prematüre doğum yapma ihtimali vardır ve

bu durumu her zaman öngörmek, mümkün olmayabilir.

 

Uzman ellere doğmak önemli

Neonatoloji;
Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları uzmanlığı sonrası bir üst ihtisas alanı olup,

yenidoğan bebeklerin sağlıklı bir şekilde takip edilmesini ve

yoğun bakım takibi gerektiren hastalıklarının takip ve tedavisini içerir.

 

3 yıl boyunca sadece yenidoğan alanında çalıştıktan sonra

yenidoğan uzmanı olunabiliyor.

 

Yenidoğan dönemi 0-28 gün olarak bilinmekle beraber,

bebeklerin uzun süre takipleri de neonatoloji kapsamı içindedir.

 

Neonatolojide amaç;
doğum salonundan başlayarak bebeklerin uygun takibinin yapılması,

yenidoğan bebeklerde ölüm oranının azaltılması ve

yoğun bakımlarda yatışı olan yenidoğan bebeklerin

sağlıklı bir şekilde taburculuğunu planlamaktır.

 

Hasta yenidoğan bebeklerin ve özellikle erken doğan bebeklerin,

neonatoloji ihtisasını almış doktorlar tarafından takip edilmesi;

bu bebeklerde, ölüm ve sakatlık gibi istenmeyen durumları, en aza indirecektir.

 

O nedenle;

prematüre bebeklerin yüksek seviye yoğun bakım ünitelerinde ve

uzman yenidoğan hekiminin olduğu yerlerde doğmaları, çok önemlidir. 

 

Ailelere tavsiyem;
gebelik takiplerini çok iyi yaptırmaları ve

önceden, doğum yapacakları hastaneleri araştırıp;

yenidoğan ünitesi ve yenidoğan uzmanı olan yerlerde doğum yapmalarıdır.

 

Farklı sağlık problemleri görülebilir

Yenidoğan ölüm nedenleri arasında;
prematüre doğum ve ilişkili sorunlar, birinci sırada yer alıyor.

 

Miadından önce doğan ve

akciğerleri henüz gelişimini tam olarak tamamlamamış bu bebeklerde

en sık görülen sorunlardan biri, solunum güçlüğü sendromudur.

 

Bebek, ne kadar erken doğmuşsa;
solunum güçlüğü sendromu riski de o kadar artar.

 

Örneğin, prematüre olan ama;
zamanından sadece 15 gün önce doğan bir bebekte risk çok düşükken,

26-27 haftalık doğmuş çok küçük, 600 gramlık bir prematürede

%80-90’lara varan oranda solunum güçlüğü sendromu görülebilir.

 

Prematüre doğum olacağı zaman;
bunu önceden fark eden kadın doğum hekimi tarafından,

anneye steroid uygulaması yapılması gerekir, çünkü;
antenatal dönemde steroid yapılan bebeklerde, bu risk düşer.

 

Ayrıca;

1970’lerden sonra tüm dünyada kullanılmaya başlanan sürfaktan tedavisi,

bu bebeklerin sağ kalım yüzdelerinde çok olumlu iyileşmeye yol açmış,

bu sayede; giderek daha küçük prematüreler yaşamaya başlamıştır. 

Ancak; hastaneden taburcu olmak ile süreç bitmiyor,

prematüre bebeklerin takibi de çok önemlidir.
 

Biz, gereken bebeklere doğumdan hemen sonra sürfaktan tedavisi veriyoruz,

solunum cihazına bağlıyoruz.

Bebeğin; solunumu ve enfeksiyon, beslenme güçlüğü gibi diğer sorunları düzelince,

bebek kuvöz dışında yaşayabilecek kiloya ulaşınca,

taburcu oluyor ama; iş orada bitmiyor.

 

Bu bebeklerde, ileriki yıllarda mesela; astım daha sık görülebiliyor ya da

ilk birkaç yılda; daha fazla akciğer enfeksiyonu,

orta kulak enfeksiyonu geçirebiliyorlar.

Hastaneye yatma oranları da daha yüksek oluyor.

 

Bu nedenle, en az 5-6 yaşlarına kadar;
gerek zekâ gelişimi, gerek akciğer ve diğer sistemlerle ilgili problemleri açısından

çok yakından takip edilmeleri gerekiyor.

 

Prematüre retinopatisi

Erken doğan bebeklerde,

gözün retina ismi verilen ağ tabakasındaki damarlar, tam olarak gelişmemiştir ve

doğumdan sonra gelişimini tamamlar.

 

Retina damarlanması tamamlanmamış bebeklerde,

kısaca ROP (retinopathy of prematurity) olarak bilinen

prematüre retinopatisi hastalığı ortaya çıkabilir ve

erken tedavi edilmezse, körlüğe neden olabilir.

 

Bu nedenle;
gebelik yaşı 34 hafta altında veya

doğum ağırlığı 1700 gram ve altında doğan tüm bebekler ile

“bebeği takip eden doktorun ROP açısından riskli gördüğü” bebeklerin;
doğumdan sonra 4-6. haftalarda taranmasını ve düzenli takibini öneriyoruz.

 

Nörogelişimsel problemler,

işitme sorunları,

kronik akciğer hastalığı,

çok erken doğan bebeklerde ortaya çıkabilecek komplikasyonlardır.

 

Özellikle; 1500 gr. altı doğan bebeklerde

bu komplikasyonların, konunun uzmanı neonatologlar tarafından; dikkatli takibi gerekir.

 

Ne zaman yaşıtlarını yakalayacak?

Prematüre bebeği olan aileler,

“Bebeğim yaşayacak mı?” sorusundan sonra;
en çok, prematüre bebeklerinin büyüme hızının

ne zaman yaşıtlarını yakalayacağını sorarlar.

 

Bu bebekler, küçüktürler ama; aslında güçlü bebeklerdir.

Onlara, 'kahraman bebekler' diyoruz.

 

Fizik gelişimleri, özellikle aileler için çok önemli oluyor.

Çünkü; annelerin psikolojisini de etkiliyor.

Genellikle bu bebeklerin baş çevresinin yaşıtlarını yakalaması,

bebeğin beyin gelişimini göstermesi açısından, çok önemlidir.

 

Bir yaşından önce; özellikle altıncı ayda,

baş çevresi uygun boyuta gelen prematüre bebekler,

genellikle; ağırlıklarını da bir yaş civarında yakalayabiliyorlar.

 

Yaşıtlarını yakalama göstergesi olarak; en son, boy geliyor.

Zira; bu bazen 3 yaşını bulabiliyor.

 

Prematüre bebeklerde, doğumdan sonra;
imkanların el verdiği ölçüde en kısa sürede,

anne sütü ile beslenme yapılması, çok önemlidir.

 

Bu destek; hayata tutunmalarını ve

nörogelişimsel sonuçların daha iyi olmasını sağlayacaktır.

Anne sütüne hiçbir şekilde erişilemiyorsa;
bu bebekler için özel hazırlanmış formül mamalar kullanılmalıdır.

 

Prematüreler de ağrıyı hisseder

Erişkin hasta,

kendisinden kan alınırken bile; “Canımı acıttın!” diye şikâyet eder,

ama; bebekler sadece ağlayabilir, prematüreler ise; ağlayamazlar bile.

 

Aslında; onlar da ağrı duyuyor, ama; ağrıyı ifade edemiyorlar.

Prematüre bebeğin yoğun bakımda yaşadığı stresin, duyduğu ağrının;
uzun dönem gelişimini etkilediğini gösteren çalışmalar da mevcuttur.

 

Bu nedenle;
yenidoğanla ilgilenen doktor ve hemşirelerin,

etik açıdan çok hassas davranmaları gerekir. 

 

Multidisipliner takip

Prematüre doğan bebekleri,

uzun dönem ve birçok disiplin, birlikte; takip etmelidir.

 

Yenidoğan uzmanının koordinasyonu eşliğinde;
gelişimsel pediatri,

çocuk nörolojisi,

gerektiği durumlarda kardiyoloji,

endokrin,

fizik tedavi,

ortopedi,

konuşma terapisi,

beyin cerrahisi vb. bölümlerin izlemi gerekir.

Ayrıca; takvim yaşına göre aşılarının yapılması gerekmektedir.

 

Prematüre ailelerine psikolojik, sosyal ve ekonomik destek önemlidir.

Prematüre doğum yapan çalışan annelerin;
ücretli izin hakları daha uzun olmalı,

ücretsiz izin konusunda da destek olunmalıdır.

 

Çünkü; prematürelerin gelişiminde,

‘ten tene temas’ dediğimiz, anne-bebek birlikteliği; çok önemlidir.

 

Gelişmiş ülkelerde; bebekler, yoğun bakım ünitelerindeyken bile;
anne babalarıyla birlikte kalmakta ve özellikle annelerinden hiç ayrılmamaktadır.''

 

Türk Neonatoloji Derneği

Türk Neonatoloji Derneği’nin;
sadece, yenidoğan alanında uzman hekimlerin üye olabildiği,

bir sivil toplum kuruluşu olduğunu belirten Prof. Dr. Esin Koç,

“Temel prensibimiz;
Türkiye'de yenidoğan bebeklerin yaşam şansını arttırmak ve

bebeklerin daha sağlıklı yaşamalarını sağlamaktır.

 

Bunun için de özellikle bu alanda çalışan

başta; yenidoğan uzmanı ve asistan hekimleri olmak üzere;
hemşireler, çocuk hekimleri hatta;

bu bebekleri ambulanslarla nakleden diğer sağlık personelinin

mesleki gelişimlerini hızlandırabilmek için eğitim faaliyetleri düzenliyoruz.

 

Ayrıca; araştırmaları, projeleri destekliyor,

bunun için uluslararası neonatoloji dernekleri ile de iş birliği içinde çalışıyoruz.

 

Toplumda da yenidoğan sağlığı ile ilgili farkındalık yaratarak, aileleri bilgilendiriyoruz.

 

Neonatoloji uzman ve hemşire sayısı, ülkemiz için yeterli olmayıp;
bu konuya, acil çözüm bulunması gerekmektedir.

 

Zorlu koşullarda büyük emekler harcanarak verilen hizmetin;
deneyimli ve bilge ellerde devamlılığının sağlanmasının,

ülkemizin sağlık politikaları açısından son derece önemli olduğunu,

bir kez daha; vurgulamak isterim.” diye konuştu.

 

 

https://neonatology.org.tr/